Ćwiczenia i zabawy rozwijające aparat mowy

Zabawy i ćwiczenia warg i policzków

Minki: naśladowanie min: wesołej - płaskie wargi, rozciągnięte od ucha do ucha,

smutnej - podkówka z warg, obrażonej - wargi nadęte, zdenerwowanej - wargi wąskie.

Zabawa w „Minki” do wiersza

Ryjek świnki-wargi wysunięte do przodu, lekko rozchylone na brzegach, dziobek ptaka-złączone wargi wysunięte daleko do przodu, uśmiech konia warga górna uniesiona do góry tak, by było widać wszystkie zęby, przyczyn górna warga jest ruchliwa, wiewiórka gryząca orzechy-pracuje dolna warga, warczący pies- uniesiona górna warga, zęby widoczne

„Jest na podwórzu świnek gromada

Każda ze świnek smacznie zajada.

I każda świnka już po posiłku,

Wysuwa ryjek nie bez wysiłku.

W stajni stoją koniki gniade,

patrzą na ptaków dużą gromadę.

Ptaki swe dziobki w przód wyciągają,

Koniki dziobki ich wyśmiewają.

Na drzewie rude wiewiórki siedzą,

Ruszają wargą, orzechy jedzą.

Twarde łupinki na dół zrzucają,

I o porządek wcale nie dbają.

Widzą to pieski, o czystość proszą

I w górę wyraźnie wargi unoszą.

One tu dobrze porządku pilnują,

Dlatego warczą i kły pokazują.”

Całuski-przesyłanie całusków, wargi wysunięte do przodu, cmokanie,
Rybka-wysuwanie warg do przodu i rozszerzanie na końcu jak u ryb,
Zły pies -naśladowanie złego psa, unoszenie górnej wargi, wyszczerzanie zębów, warczenie psa,
Gorąca zupa-dmuchanie na złożone w kształcie talerza ręce,
Echo-dobitne wymawianie za nauczycielem samogłosek a, o, i, u
Masaż warg-nagryzanie zębami wargi dolnej, potem górnej,
Baloniki-nabranie powietrza i zatrzymanie go w wydętych policzkach, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego, balon pękł -dziecko palcami uderza w policzki,
Zajęczy pyszczek -wciąganie policzków do jamy ustnej,
Motorek-parskanie wargami, naśladowanie odgłosu motoru, traktora,
Wzywanie pomocy-wyraźne wymawianie samogłosek w parach:

e-o-naśladowanie karetki pogotowia,

i-u-naśladowanie policji,

e-u-naśladowanie straży pożarnej.

Gwizdanie,
Wargi układamy jako do samogłoski „u" i poruszamy dzióbkiem w prawo i lewo,
Nakładanie/ przegryzanie dolnej wargi na górna i odwrotnie,
Przetrzymywanie ołówka nad górną wargą,
Dmuchanie przez złączone wargi,
Półuśmiech - odciągamy na przemian kąciki warg.

Zabawy i ćwiczenia języka

Kotki - kotek pije mleko (szybkie ruchy języka w przód i w tył, kotek oblizuje się (czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi),
Zmęczony piesek - dzieci naśladują pieska, który głośno oddycha i język ma mocno wysunięty na brodę,
Sięgnij jak najdalej - kierowanie języka do nosa, do brody, w prawą i w lewą stronę,
Szczoteczka - język to szczoteczka do zębów, która po kolei czyści zęby górne od strony zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie zęby dolne z obu stron. W trakcie zabawy naśladujemy płukanie buzi wodą -powietrze z jednego policzka przechodzi do drugiego itp.
Język na defiladzie - język maszeruje jak żołnierz: na raz -czubek języka na dolną wargę, na dwa - czubek języka do prawego kącika ust, na trzy -czubek języka na górną wargę, na cztery - czubek języka do lewego kącika ust,
Cyrkowiec-język próbuje wykonać różne sztuczki np. górkę-czubek języka oparty o dolne zęby, środek się wybrzusza, rurkę -przez którą można wdychać lub wydychać powietrze, szpilkę-układanie wąskiego języka, wahadełko-przesuwanie językiem do kącików ust w stronę prawą i lewą, język nie dotyka warg,
Łyżeczka - unoszenie przodu i boków języka,
Łopatka - wysuwanie płaskiego i szerokiego języka, itp.
Koniki - czubek języka uderza o podniebienie i opada na dół. Raz konik idzie wolno, to biegnie, parska, śmieje się iha, iha,
Żabka - dziecko z talerzyka zbiera płatki kukurydziane za pomocą czubka języka, stara się wyciągnąć długi język, jaku żaby,
Język masażysta - czubek języka masuje delikatnie podniebienie, dziąsła na górze i dole, wargi, policzki od środka, próbuje rysować kreseczki, kółeczka,
Winda -otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był windą -raz do góry, raz do dołu,

Ćwiczenie pionizujące język

Przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, cukierków halls (z wgłębieniem w środku) itp;
Zlizywanie nutelli, mleka w proszku itp. Z podniebienia przy szeroko otwartych ustach,
Konik jedzie na przejażdżkę -naśladowanie konika stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania,
Malarz -maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła,
Młotek - Ćwiczenie pionizacji języka -wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa,
Żyrafa -ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj wyciągnąć język do góry, naj dalej jak potrafisz,
Słoń -ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony,
Sklejanie pierogów-nagryzanie brzegów języka zębami (masaż i rozciąganie języka),
Wyżymaczka-przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby.

Ćwiczenia podniebienia miękkiego

nadmuchiwanie baloników,
puszczanie baniek mydlanych,
dmuchanie przez nos na watkę zawieszoną na nitce,
wymawianie przy dość szeroko otwartych ustach: ka, ko, ke,ku, ki aka, oko, eke, uku, iki, ga, ge, gu, gi, go, aga, ege, ugu, igi, ogo,
nadymanie policzków, wypuszczanie powietrza nosem,
płukanie gardła wodą -gulgotanie,
ziewanie
kaszlenie z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej,
chrapanie na wdechu i wydechu,
wymawianie sybal: ak-ka, ag-ga, uk-ku, ug-gu, uku, aka, ok-ko, og-go, ek-ke, eg-ge, ik-ki, ig-gi, yk-gi,
oddychanie: wdech przez nos, wydech przez usta,
naśladowanie śmiechu staruszka /ho ho ho ho/, dziewczynki / hi hi hi/, pana /hu huhu/, pani /ha ha ha/, staruszki /hehehe/,

Ćwiczenia oddechowe

„Spacer na łące”. Dziecko wyobraża sobie że jest na łące. Podchodzi do każdego kwiatka i wącha go -wciąga powietrze nosem, zatrzymuje wdech i wypuszcza powietrze nosem,
zabawa „Huśtanie misia na brzuchu”. Prezentujemy ćwiczenie; leżymy na plecach, na brzuchu umieszczamy książkę, a na niej siedzi miś. Robimy wdech i brzuch uwypukla się; wydech i brzuch opada,
łączenie ćwiczeń oddechowych z ćwiczeniami gimnastycznymi. Wdech wykonujemy z jednoczesnym podnoszeniem rąk, wydech połączony z powolnym krzyżowaniem rąk z przodu lub opuszczaniem w dół,
wykonanie wdechu i zdmuchanie świeczki (powoli szybko) na wydechu,
zdmuchiwanie kartki papieru z gładkiej powierzchni,
zabawa ze słomką, przenoszenie kawałków styropianu do kubeczka, dmuchanie na styropian słomką,
wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę,
dmuchanie na kłębuszki waty, papierowe kulki, piłeczki,
gra na organach, trąbce gwizdku,
„balonik” -naśladowanie dmuchania balonu,
„zmarznięte ręce” dmuchanie na ręce, bo zmarzły,
gwizdanie na jednym wydechu,
dmuchanie na własną grzywkę,
„czarodziejski obrazek” -każde dziecko dostaje kartkę na której jest kropla tuszu, dziecko dmucha na nią przez słomkę tak aby powstał czarodziejski obrazek,
liczenie na jednym wydechu (ciągiem)-dmuchanie na wiatraczek,
naśladowanie lokomotywy -wydmuchiwanie „nadmiaru pary” ffff, szszsz.
naśladowanie balonika -wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem „ sssss”
„ Zdmuchiwanie mlecza” -długo, aż spadną wszystkie nasionka

Ćwiczenia fonacyjne

wymawianie długo samogłosek: a, e, o, u, i, y (śpiewnie), każdej oddzielnie,
zabawa "Echo"-wywoływanie poszczególnych samogłosek, powtarzanie ich głośno a następnie coraz ciszej,
łączenie wymowy samogłosek ze spółgłoskami: m, n (ma,me,mo...) i w odwrotnym kierunku (am,em,om...),
Zabawa ruchowa z użyciem ćwiczeń ortofonicznych „ syczące węże”
Dzieci wykonują ćwiczenia według opisu nauczyciela:

-Na jednym wydechu wymawiajcie sylaby: mi-je-mi-jo…

-Na dwóch sąsiednich dźwiękach zróbcie syrenę: i-ja-i-ja-i-ja…

-Na kolejnych dźwiękach wyśpiewujcie coraz wyżej: ma-me-mi-mo-mu.

„Naśladujemy instrumenty” :

- bębenek: bum, bum, bum,

- kołatka: klap, klap, klap,

- trójkąt: cyk, cyk, cyk,

- grzechotka: szu, szu, szu,

- tamburyn: pac, pac, pac.

mamma mia!

- raz wolno, a raz szybko,

- sylabami z przedłużeniem samogłosek,

-jedną sylabę cicho, a drugą głośno. Najpierw wolno, potem coraz szybciej,

Ćwiczenia słuchowe

rozróżnianie dźwięków mowy ludzkiej, świata przyrody, instrumentów muzycznych, itp,
wsłuchiwanie się w ciszę-wyłapywanie i nazywanie dźwięków z otoczenia, np. tykanie zegara, szum wiatru, brzęczenie muchy, itp.,
rozpoznawanie osób po głosie-kolegów, którzy naśladują np. głosy zwierząt, zabawy "W ciemnej piwnicy", "Kto cię woła?",
określanie źródła i kierunku dźwięku,
łączenie w pary przedmiotów, wydających takie same dźwięki,
liczenie dźwięków, rozpoznawanie melodii nuconej lub granej,
zabawa "Echo rytmiczne"-powtarzanie dźwięków następujących po sobie, początkowo takich samych, później różnych graficzne
odtwarzanie wysłuchanych rytmów za pomocą kresek, kółek, itp.,
wyróżnianie wyrazów w zdaniu, ilość wyrazów ilustruje liczba klocków, klaśnięć, itp.
różnicowanie wyrazów (wskazywanie na obrazku), które różnią się tylko jedna głoską, powoduje to zmianę znaczenia wyrazu, np. bułka-półka, domek -Tomek, góra-kura, dama-tama, koza-kosa, rok-lok, kasa-kasza, kos-kosz, buty-budy,itp.,
rozróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej: szafa-safa,sanki-szanki, dziecko ma określić kiedy mówimy prawidłowo, wydzielanie sylab w wyrazach,
dzielenie na sylaby imion, prostych wyrazów, np. z wyklaskiwaniem ilości sylab
wyszukiwanie imion rozpoczynających się od wybranej samogłoski,